Literatura albańska lub ta traktująca o Albanii nie jest wciąż w Polsce bardzo popularna, chociaż w 2023 r. na rynku ukazały się aż 3 książki traktujące o tym kraju. Można to traktować jako jaskółkę zmian. Najwięcej tytułów tematycznie krąży wokół czasów komunizmu lub przemian lat dziewięćdziesiątych. W tej tematyce specjalizuje się zwłaszcza Wydawnictwo Czarne, wybierając publikacje według niezmiennego klucza. Literaturę piękną reprezentuje najsilniej Ismail Kadare, jednak można znaleźć też kilka powieści innych autorów. Istnieje także nurt książek o Albanii lub których akcja w tym kraju się rozgrywa. Sprawdźmy zatem, kto pisze o Albanii. Zbliżają się mikołajki i Boże Narodzenie – to czas na prezenty. Może coś Was zainspiruje!

Kto pisze o Albanii?

Albania w literaturze faktu

Blendi Fevziu, Hoxha. Żelazna pięść Albanii

Biografia Envera Hoxhy była moim zdaniem potrzebna na polskim rynku! Osoby zainteresowane historią XX wieku i komunizmu napotykały na coś na kształt dziury w postaci informacji o jednym z najdłużej rządzących władców totalitarnych. Brakowało ważnego w kontekście europejskim elementu układanki, który jawi się jako coś, mimo okrucieństwa ówczesnego systemu, fascynującego. Ta książka mimo pewnych swoich wad, daje nam ważną bazę dalszych poszukiwań lub pigułkę informacji, która pozwala na uzupełnienie naszej wiedzy o historii Europy.

Dla kogo Hoxha. Żelazna pięść Albanii?

Dla pilotów wycieczek i przewodników.
Dla zainteresowanych historią współczesną, zwłaszcza komunizmem i Bałkanami.

Zamów książkę Hoxha. Żelazna pięść Albanii*.

Małgorzata Rejmer, Błoto słodsze niż miód

Reportaże M. Rejmer są zbiorem wstrząsających historii z czasów komunistycznych. Opowieści te, powszechnie znane w Albanii, zostały przekazane w sprawnej formie polskiemu czytelnikowi. Cieszę się, że ta książka powstała, bo o tym jak funkcjonowała Albania za czasów Hodży, niestety w Polsce niewiele było wiadomo. O tym trzeba mówić i nie wolno zapominać – wspomnienie oddaje ludziom, których zniszczył system.

Dla kogo Błoto słodsze niż miód?

Dla miłośników historii współczesnej, zainteresowanych zwłaszcza komunizmem.
Dla pilotów wycieczek i przewodników pracujących w Albanii.

Zamów Błoto słodesze niż miód*

Publicystyka

Fatos Lubonja, Albania: wolność zagrożona

Książka, która ma status kultowej. Jest to zbiór esejów, w którym autor trafnie, ostro, a nawet bezlitośnie ocenia albańską rzeczywistość lat 90 tych i początku wieku. Ta książka wyjaśnia wiele rzeczy, które mogą nas dziwić w albańskim społeczeństwie. Tłumacząc mentalność i pewne mechanizmy rządzące albańskim światem nawiązuje zarówno do czasów komunizmu, jak i tradycji Imperium Osmańskiego.

Dla kogo Albania: wolność zagrożona?

Dla miłośników publicystyki i eseistyki.

Literatura pogranicza Albańskiego

Kapka Kassabova, W stronę Ochrydy. Pdróż przez wojnę i pokój.

Autorka splata macedońskie i albańskie wątki obszaru pogranicza, czyli rejonu Jeziora Ochrydzkiego i Prespy. Nie jest to książka typowo o Albanii, ale może być dobrym uzupełnieniem.

Dla kogo W stronę Ochrydy…?

Dla osób zainteresowanych tematem Bałkanów.

Zamów W stronę Ochrydy…

Albańska literatura wspomnieniowa

Gazmend Kapllani, Krótki podręcznik przekraczania granic

Ta książka była jedną z niewielu na polskim rynku, kiedy zaczynałam swoją przygodę z Albanią. Była mi bliska, bo opowiadała o zderzeniu się “dzikiego człowieka” z Zachodem. Słowa dziki używam całkowicie świadomie, bo podobne wspomnienia mamy także my – Polacy, po wyjściu zza żelaznej kurtyny. Książka Kapllaniego jest jednym z przykładów “albańskiego CV” – zbiorowego doświadczenia emigracji, ucieczki z przerażającego totalitaryzmu i biedy do świata, który także może przerażać.

Dla kogo Krótki podręcznik przekraczania granic?

Lea Ypi, Wolna. Dzieciństwo i koniec świata w Albanii

Dla miłośników literatury współczesnej.

Autorka, której dzieciństwo przypadło na czasy przełomu, rozlicza się zarówno z czasami komunistycznymi, jak i okresem transformacji. W tej książce podoba mi się przede wszystkim perspektywa, która sprawiedliwie pokazuje, że nie tylko komunizm miał swoje ciemne strony, ale również to, co nastąpiło po jego upadku. Bardzo ważna jest prywatna perspektywa, dziecięce wspomnienia, które są przeplatane już dorosłymi wnioskami autorki – filozofki wykładającej teorię polityczną.

Dla kogo Wolna. Dzieciństwo i koniec świata w Albanii?

Dla miłośników rozważań w kontekście filozofii i polityki.
Dla zainteresowanych historią współczesną, zwłaszcza komunizmem i Bałkanami.

Zamów Wolna. Dzieciństwo i koniec świata w Albanii*

Ornela Vorpsi Ręka, której nie kąsasz i Kraj, gdzie nigdy się nie umiera

Obie książki mają w sobie oniryczny klimat, który zmierza bardziej w kierunku koszmaru niż spokojnego snu. ich niewielka objętość jest zaletą, bo są trochę jak espresso, które w zależności od potrzeb możemy wypić “na raz” lub powoli delektować się każdym zdaniem.

Kraj… to wspomnienia kobiety, która wychowywała się w komunistycznej Albanii. Dużo jest o seksualności, o kobiecości, o tym wszystkim, co w dojrzewaniu jest naturalne, a dla systemu było brudne i brzydkie.

Ręka… ma szerszą perspektywę, gdyż są to już reminescencje w kontekście całych Bałkanów obserwowanych z emigracji, z Zachodu. Bohaterka podróżując do Sarajewa, coraz silniej zaczyna odczuwać siłę przyciągania, wspomnień, a także przeżywa lęk przed opuszczeniem strefy komfortu jaką zapewniła jej emigracja.

Dla kogo Ręka, której nie kąsasz i Kraj, gdzie nigdy się nie umiera?

Dla miłośników literatury współczesnej.

Kto pisze o Albanii literaturę beletrystyczną?

Iliet Aliçka, Kompromis. 13 opowiadań o Albanii

Dla mnie to najważniejsza książka o albańskim komunizmie. Szkoda, że jest “białym krukiem” i bardzo trudno ją dostać. Zbiór opowiadań Aliçki był jedną z pierwszych albańskich książek, które przeczytałam. Te skromne w swojej formie opowiadania, ukazują zarówno absurdy, jak i tragizm życia w czasach Hodży. Na tej książce, w moim odczuciu, częściowo wzorowała się Małgorzata Rejmer w swoim Błocie słodszym niż miód.

Dla kogo Kompromis. 13 opowiadań o Albanii?

Dla pilotów wycieczek i przewodników.
Dla zainteresowanych historią współczesną, zwłaszcza komunizmem i Bałkanami.

Ismail Kadare

Książki Ismaila Kadarego to klasyka literatury. Na polskim rynku możemy znaleźć kilkanaście tytułów, ale nie będę koncentrować się na jednym. Autor zarówno odwołuje się do czasów Imperium Osmańskiego jak i XX wieku: II wojny czy komunizmu, ale także potrafi umieścić akcję w niekreślonym czasie i przestrzeni. Jego powieści zawierają elementy realizmu magicznego, rozprawia się z nich, nierzadko krytycznie, z albańską tradycją czy przywarami lub uderza w totalitaryzm. Niekiedy metaforycznie, a niekiedy bardzo wprost. Nie przedłużając – to kawał dobrej, mięsistej literatury.

Dla kogo książki I. Kadarego?

Dla miłośników ambitnej literatury pięknej.

Fatos Kongoli, Psia skóra

Książka, którą odkryłam dość późno mimo, że wydana w 2007 r. To opowieść gorzka, która ukazuje mroczne czasy komunizmu z pespektywy podbojów miłosnych naszego bohatera. Z drugiej strony, czasy po upadku systemu nie są dla niego zbyt łaskawe. Nie jest to lekka opowieść, ale na pewno pozostawia po sobie refleksję.

Dla kogo Psia skóra?

Dla wielbicieli literatury współczesnej.

Te dua, czyli o romansach w Albanii

Susana Fortes, Albański kochanek

Tytuł tej krótkiej książki może sugerować zupełny kicz, ale na szczęście tak nie jest. Nie do końca wiadomo czemu hiszpańska autorka zajęła się tematem albańskiego komunizmu i umieściła akcję romansu w Tiranie. Może szukała nawiązań do reżimu generała Franco? W książce czuć klimat, jak u Kadarego, chociaż oczywiście to nie ta klasa literatury. Jednak czyta się dobrze, a warstwa merytoryczna jest całkiem nieźle przygotowana. Pamiętajmy, że nie czytamy reportażu i wszystko jest jednak fabularną kreacją.

Dla kogo Albański kochanek?

Dla wielbicieli romansów.

Krystyna Mrugalska, Albania – miłość w czasach vendetty

Jak widać Albania jest kuszącym tłem dla romantycznych uniesień, a ta książka zapoczątkowała modę. Autorka pracuje w Albanii i dzięki temu przemyca kulturowe smaczki. Widać, że pośród uniesień i skomplikowanych losów bohaterów, są przedstawione sytuacje, które stanowią opis albańskiej rzeczywistości. Jeśli przyjmujemy zasady konwencji, czytanie tej książki będzie dla nas dobrą zabawą, która jest odskocznią od literatury faktu.

Dla kogo Albania – miłość w czasach vendetty

Dla wielbicieli romansów.
Dla tych, którzy chcą odpocząć z książką

Zamów Albania – miłość w czasach vendetty*

Gabriela L. Orione, Spowiedź

Romans z kryminalnym wątkiem, który rozgrywa się w pięknych okolicznościach Gór Przeklętych. Jest w niej wszystko, czego czytelnik wymaga od takiej powieści: namiętność, tajemnice, wielka miłość i ciekawa historia. Jeśli dodatkowo albański wątek nie jest tylko tłem, ale okazuje się kluczowy, to mamy zapewnioną fajną zabawę na wieczór.

Dla kogo Spowiedź?

Dla wielbicieli romansów z wątkiem kryminalnym.
Dla tych, którzy chcą odpocząć z książką

Zamów Spowiedź*

Albańska poezja

Luljeta Lleshanaku, Dzieci natury i Fatos Arapi, Dajcie mi imię

Przyznam to wprost – nie jestem wielbicielką i czytelniczką poezji. Jednak uważam, że należy i warto ją promować. Odszukałam te dwa tomiki poezji, które zostały wydane w Polsce.

Zamów Dzieci natury*

Zamów Dajcie mi imię*

To jeszcze przede mną…

Stanisław Figiel, Szofer upadłych królów

W tym zestawieniu jest to książka, której nie czytałam, bo boję się, że zamknę ją zirytowana po kilku stronach. Pomysł na powieść doskonały, ale znam również bloga i przewodnik po Albanii autorstwa Stanisława Figla. Z jednej strony szanuję pasję, ale ilość błędów w ww. publikacjach nie pozwala mi zaufać autorowi. Niby wybaczam nieścisłości w romansach, jednak żadna z autorek nie próbuje wychodzić w tym kontekście z pozycji eksperta (chwała im za to!). Jak znajdę w sobie odwagę – dam na pewno znać.

Anna Stryjewska, Albański motyl

Jeszcze jedno nieprzeczytane odkrycie, ale myślę, że wpisuje się kontekst opisanych już romansów z wątkiem kryminalnym. Nie wiem, jak książka jest napisana, ale myślę, że może stanowić prostą rozrywkę.

Zamów książkę Albański motyl*

Kto pisze o Albanii? Jak widać, całkiem spore grono autorów, biorąc pod uwagę stosunkowo niedawne wydostanie się z całkowitej izolacji kraju. Co więcej, polski rynek książki zdaje się być coraz bardziej ośmielony poruszeniem tematów tej mniej odkrytej strony Bałkanów, co traktuję jako dobrą wróżbę na nadchodzące lata i z optymizmem wyczekuję kolejnych tytułów.

*Link afiliacyjny