Oczywistym jest, że Dzień Niepodległości przypadający na 28 listopada to najważniejsze święto państwowe w Albanii. Tego samego dnia obchodzi się również Dzień Flagi, a jutro także Dzień Wyzwolenia. Aby przybliżyć Wam trochę historię i symbole narodowe dziś podzielę się z Wami kilkoma ciekawostkami!

Deklaracja Niepodległości

Jak wiemy, Albania ogłosiła niepodległość 28 listopada 1912 r. Jak do tego doszło?

Już w XIX w. działały ruchy niepodległościowe, ale brak przychylności sił międzynarodowych sprawił, że ciężko było Albanii odłączyć się od Imperium Osmańskiego, które zmagało się z głębokim kryzysem wewnętrznym. Początek XX w. to moment, kiedy do władzy dochodzą młodoturcy, ale także zawiązuje się skierowany przeciwko Turcji pakt Grecji, Czarnogóry i Serbii. 8 października 1912 r. wybucha I wojna bałkańska i trzy wymienione kraje zaczynają realnie zajmować kolejne tereny zamieszkałe przez Albańczyków. Ismail Qemali wiedząc, że “teraz albo nigdy” organizuje działaczy niepodległościowych i przedstawicieli albańskich rodów, którzy ścigając się z czasem, przybywają do Vlory. Rozumiejąc, że nie ma na co czekać, już pierwszego dnia członkowie Zgromadzenia Narodowego podpisują deklarację niepodległości oraz zaczynają organizować struktury państwowe. W 1913 r. albańska niepodległość zostaje uznana przez społeczność międzynarodową!

Flaga

Sztandar narodowy, który wciągnięto we Vlorze na maszt, uszyła działaczka niepodległościowa i społeczna Marigo Pozio, której grób znajduje się w pobliżu monasteru Zvernec. Flaga Albanii ma pochodzić od proporców Skanderbega, choć historycy w kwestii wyglądu jego godła nie są całkowicie zgodni. Przyjęło się jednak uważać, że czarny bizantyjski orzeł na czerwonym tle ma głęboki związek z powstaniem antytureckim.

Nazwa kraju

Kraj ma dwie nazwy: Albania i Shqipëria.

Pierwsza, międzynarodowa, pochodzi od iliryjskiego plemienia Albanoi, które zamieszkiwało okolice dzisiejszej Kruji. Pierwsze wzmianki pojawiają się w zapiskach Ptolomeusza z II w. n.e. Następnie w XI w. w kronikach bizantyjskich używa się nazwy Arbanon. Przez wieki występują określenia włoskie (Albanesi), greckie (Arvanatis) czy tureckie (Arnaut), które właśnie do tego nawiązują.

Natomiast Shqipëria pochodzi od słowa shqiptoj oznaczającego mówić jasno, zrozumiale co w domyśle oznaczało ludzi, którzy mogli porozumiewać się w jednym języku. Pierwsze ślady funkcjonowania tego nazewnictwa w sensie etnicznym pojawia się w XIV w. w źródłach łacińskich, ale bardzo prawdopodobne jest jej wcześniejsze istnienie w przekazach ustnych.

Język

Język albański to obok języka greckiego najstarszy język na Bałkanach, który wywodzi się najprawdopodobniej od języków jakimi posługiwały się plemiona iliryjskie. Ten autochtoniczny i oryginalny język stanowi osobą gałąź rodziny języków indoeuropejskich.

Pierwsze wzmianki o języku pochodzą z XIII w. kiedy to w trakcie śledztwa toczącego się w Dubrowniku świadek wspomniał, że słyszał człowieka mówiącego po albańsku. Za pierwszy zabytek pisany w języku albańskim uważa się formułę chrztu wplecioną w list pasterski Paulusa Angelusa, arcybiskupa Durres z 1462 r.

Ismail Qemali

Nazywany “ojcem niepodległości Albanii” był politykiem w strukturach Imperium Osmańskiego. Urodził się w 1844 r. we Vlorze. Jego kariera rozpoczęła się kiedy w 1860 r. przenosi się do Stambułu i zaczyna pracę jako tłumacz w Ministerstwie Spraw Zagranicznych. Warto zauważyć, że miał jedynie 16 lat! Piął się po szczeblach kariery politycznej, ale znany pozostanie jako ten, który doprowadził do ogłoszenia niepodległości we Vlorze. Był pierwszym albańskim premierem, ale społeczność międzynarodowa nie uznała jego rządu.

Zmarł w tajemniczych okolicznościach w hotelu w Perugii przed spotkaniem z włoskimi dyplomatami. Niektórzy twierdzą, że mógł zostać otruty.

Dzień Wyzwolenia

Data wyzwolenia jest kontrowersyjna, bo oznacza dzień, kiedy ostatni niemiecki żołnierz miał opuścić Albanię w 1944 r. Święto ma rodowód komunistyczny i w latach 90 tych toczyła się dyskusja czy aby na pewno data przyjęta przez Hodżę czyli 29 listopada jest prawdziwa. Istnieją przesłanki, że był to jednak 28 listopada, a Hodża miał wybrać jednak inną datę ze względów propagandowych.

Dodam, że w trakcie obchodów, których kulminacyjnym momentem jest oddanie hołdu bohaterom II wojny światowej na Cmentarzu Męczenników w Tiranie zdarza się, że ktoś z publiczności nagle wyskoczy z portretem Envera.

Hymn

Hymn o fladze, bo tak oficjalnie nazywa się najważniejszy utwór w Albanii funkcjonuje od 1912 r. Jednak oficjalna, współczesna wersja jaką dziś posługują się Albańczycy została ustalona w 2022 r. Autorem tekstu był poeta Aleksander Stavre Drenova, a opublikowano go po raz pierwszym pod tytułem Betimin mbi flamurit 25 kwietnia 1912 r. Warstwa muzyczna to utwór rumuńskiego kompozytora Cipriana Porumbescu z 1880 r. pt. Pe-al nostru steag e scris.

W czasach komunistycznych pomijano niektóre zwrotki tego tekstu ze względu na wspomnienie o Bogu.

Czasy komunistyczne

Oczywiście w czasach komunistycznych obchodzono Dzień Niepodległości i znano postać Ismaila Qemalego, ale było kilka niedopowiedzeń zwłaszcza wokół jego życiorysu. Przede wszystkim w żadnym podręczniku do historii nie była podana dokładna data jego urodzenia. Czemu? Bo 16 października, ale 62 lata później urodził się Enver Hodża. Dyktator takiej konkurencji w świętowaniu urodzin znieść nie mógł. W oficjalnej narracji pomijana była również jego żona Kleoniqi Surmeli (była Greczynką) oraz aż 10 dzieci (niektóre źródła mówią o 9). Żadne z nich nie zostało zaproszone na 50 obchody odzyskania niepodległości w 1962 r.