Albania posiada wiele zasobów naturalnych, które warto eksplorować. Nie na darmo prawie każdy folder turystyczny krzyczy o dzikiej naturze. Dziś zajmiemy się jeziorami. Nie jest to encyklopedyczny spis wszystkich jezior w Albanii, ale tych, które uważam za najbardziej godne uwagi.
NATURALNE JEZIORA W ALBANII
JEZIORO SZKODERSKIE
Zaczynamy od największego jeziora na Bałkanach. Jezioro Szkoderskie ma powierzchnię 368 km², z czego 149 km² należy do Albanii (pozostała część do Czarnogóry i też warto eksplorować tamtą stronę). Miejsce jest znane z występowania ok. 270 gatunków ptaków, w tym pelikana kędzierzawego.
Na pewno najsilniej z jeziorem kojarzy się miejscowość Szkodra i faktycznie chcąc je zobaczyć możemy w Szkodrze zanocować, jednak jeśli po zobaczeniu najważniejszych zabytków wolelibyśmy jakieś spokojniejsze miejsce to najbardziej znane są Shirokë i Zogaj. W pierwszej, jako ciekawostkę mogę dodać, że znajduje się zdewastowana willa króla Zogu, która była prezentem od szkoderskich kupców.
Wzdłuż jeziora lokalsi i turyści zazwyczaj jeżdżą rowerami. Można tam też zatrzymać się w jednej z lokalnych knajpek i zjeść tave z karpia. Cumują tam także łódki, którymi można wybrać się na rejs po jeziorze. Plaże nad Jeziorem Szkoderskim są przede wszystkim kamieniste i latem, gdy jezioro wysycha, woda przy brzegu może być mętna.
Interesującym i mało znanym miejscem na brzegu jeziora jest Oko Shegani (Syri i Sheganit), czyli krasowe źródło, z którego woda wypływa z komina o głębokości około 22 – 28 m. Jeśli będziemy nieopodal można także odwiedzić lokalną winnicę Medaur.
JEZIORO OCHRYDZKIE
W stawce najsłynniejszych jezior jest także Jezioro Ochrydzkie, które jest najgłębszym jeziorem na Bałkanach. To nie wszystko, jest także jednym z najstarszych na świecie (tektoniczne pochodzenie sięga nawet 3 mln lat). Oczywiście charakteryzuje je występowanie wielu endemicznych i niezwykłych gatunków roślin i zwierząt. Nie bez powodu cały akwen jest chroniony przez UNESCO. Powierzchnia Jeziora Ochrydzkiego (Liqeni i Ohrit) wynosi 358 km², z czego 110 km² należy do Albanii, a pozostała część do Macedonii Północnej. Skupię się dziś na albańskiej stronie, chociaż macedońską nieustannie polecam.
Wzdłuż albańskiej części jeziora ciągnie się szeroki chodnik, można znaleźć również piaszczyste plaże. Największe miasto to Pogradec, które może trudno porównać do Ochrydy, ale posiada bardzo przyjemny deptak. Historia miasta sięga przybycia plemienia Enkelejów, a na wzgórzu, na wysokości 205 m n.p.m., zachowały się bardzo skromne pozostałości twierdzy (Kalaja e Pogradecit) wzniesionej w V w. p.n.e. Ważniejszy zabytek znajduje się w miejscowości Lin, gdzie na otwartym terenie można podziwiać pozostałości bizantyjskiego kościoła z mozaiką z VI w.
Polecam miejscowosci przy granicy np. Tushemisht, gdzie w bocznych uliczkach ukryte są doskonałe restauracje z lokalną kuchnią.
JEZIORA MAŁA I DUŻA PRESPA
Jeziora Mała i Duża Prespa są związane, i to dosłownie, z jeziorem Ochrydzkim. Jeziora Prespa i Ochrydzkie powstały w tektonicznej depresji 5 mln lat temu i wciąż dochodzi między nimi do wymiany wody, mimo dzielących je gór.
Do jezior można dojechać albo od strony Macedonii (Bitola) lub od albańskiej Korczy. Drogi są dobre, każdy samochód sobie poradzi, chociaż trzeba brać pod uwagę, że bywają wąskie i czasem kręte.
Do Albanii należy ok. 45 km² z 288 km² powierzchni jeziora Prespa (Liqeni i Prespës), zwanego też Wielką Prespą. Natomiast Mała Prespa (Prespa e Vogël) to tylko dzielone między Grecją i Albanią 47 km2 Teren nad zbiornikiem jest objęty ochroną w ramach parku narodowego (Parku Kombëtar „Prespa”), gdzie występują 23 gatunki ryb, w tym dziewięć endemicznych.
Na większym jeziorze znajduje się wyspa Maligrad (Ishulli i Maligradit), związana między innymi z historią cara Samuela, który miał tam jedną ze swoich siedzib. Znajduje się tu cerkiew NMP (Malla Bogorodica, in. Kisha e Shën Mërisë) z XIV w., do której przybywają pielgrzymi. Wyspa oraz okolice jeziora były zamieszkałe przez mnichów od czasów św. Nauma i św. Klemensa (IX / X w.). Dlatego jaskinie często były pustelniami. W okolicy znajduje się kilka ciekawych cerkwi, częściowo wbudowanych w groty (np. Glloboko czy okolice Zaroshke). Prowadzą do nich głównie szlaki piesze. Natomiast na wyspę są organizowane wycieczki łódkami.
Okolice Małej Prespy są znane z ciekawych odkryć archeologicznych np. jaskinii Tren (Shpella e Trenit) gdzie na ścianach odkryto prehistoryczne malowidło ukazujące scenę polowania. Na wzgórzu nad wsią Tren w pobliżu Jasniki znajdują się niewielkie i zaniedbane pozostałości twierdzy Trajana (Kalaja e Trajanit).
W miejscowościach nad Wielką Prespą znajdują się głównie prywatne pensjonaty i kilka restauracji. Bardzo polecam tave karpia, które jest przyrządzane zupełnie inaczej niż w Szkodrze!
PARK NARODOWY LURË I INNE JEZIORA POLODOWCOWE
Ta część na pewno spodoba się tym, którzy czują głód pieszych wypraw i chcą oglądać Albanię z perspektyw miejsc nieznanych.
Symbolem Parku Narodowego Lurë i gór Deja są przede wszystkim jeziora polodowcowe, położone na wysokości 1350–1720 m n.p.m. Sam park jest jednym z mniej dostępnych i znanych miejsc w Albanii. Można go częściowo eksplorować autem 4×4 lub na piechotę.
Najbardziej znane są: Jezioro Kwiatów (Liqeni i Luleve) (nazwa pochodzi od kwitnących w czerwcu na jego tafli lilii wodnych), sąsiaduje z nim jezioro Kllabeka (Liqeni i Kllabekas), najgłębsze Jezioro Czarne (Liqeni i Zi) największe (50 ha) Jezioro Wielkie (Liqeni i Madh), Jezioro Krów (Liqeni i Lopëve) i Jezioro Suche (Liqeni i Thate). Wokół znajdują się pasma górskie Lurë (Mali i Lurës), czy mało znany masyw Balgjaj, gdzie na płaskowyżu położonym na wysokości 1700-1850 m. n. p. m. znajduje się 15 niewielkich jezior polodowcowych, które powstawały 15 000 lat temu. Wokół nich krążą legendy, w części można się wykąpać – na pewno to miejsce dla miłośników trekingu.
Innym, położonym przy granicy z Macedonią, parkiem narodowym znanym z kilkunastu jezior polodowcowych jest Park Narodowy Shebenik-Jablanica.
JEZIORA Dumresë – BELSH
Między Beratem a Elbasanem można trafić do “krainy jezior”, gdyż wokół miejscowości Balsh znajduje się kilkanaście jezior krasowych różnej wielkości, których całkowita powierzchnia to 640 ha. Najbardziej znane jest to, nad którym położona jest miejscowość Balsh. Jednak również wokół pozostałych stworzono bardzo fajną infrastrukturę turystyczną. W części można się kąpać, pływać na kajakach, czy po prostu gościć się w lokalach na ich brzegu. Wytyczone zostały także ścieżki rowerowe czy szlaki piesze.
INNE
Oczywiście można też napisać chociażby o jeziorze Butrinckim, ale to miejsce zostawię do wpisu o lagunach.
SZTUCZNE JEZIORA W ALBANII
W czasach komunistycznych stworzono wiele elektrowni wodnych, a dzięki spiętrzaniu rzek powstało wiele pięknych akwenów, których pochodzenie zaskakuje.
JEZIRO KOMAN
Nie można zacząć tego rozdziału inaczej niż od jeziora Koman, które zawładnęło wyobraźnią turystów. Jezioro Koman (Liqeni i Komanit) powstało w wyniku budowy elektrowni wodnej na rzece Drin w latach 70. XX w. Jego powierzchnia wynosi 12 km² (34,5 km długości i 50–60 m szerokości). Do jeziora można dojechać od strony Szkodry mocno wysłużoną i krętą trasą – można ją przejechać osobówką, można zamówić wycieczkę z transportem. Inną opcją – oczywiście jeśli chcemy popłynąć promem – przez jezioro jest trasa od doliny Valbony lub przez Kosowo (polecam ją we wpisie Kosowo i co dalej?). Oprócz promu można oczywiście wybrać się na wycieczkę łódeczką do ujścia rzeki Shala (to miejsce wszyscy reklamują jako “albańską Tajlandię”). Firmy, które działają na jeziorze to: Berisha, Alpin.
JEZIORO VAU I DEJES
Od południa Koman sąsiaduje z innym sztucznym zbiornikiem powstałym w tym samym okresie w wyniku spiętrzenia rzeki Drin – jeziorem Vau i Dejes (Liqeni i Vaut të Dejës). Nazwa pochodzi od miejscowości Vau i Dejës, w której znajduje się elektrownia wodna. Nazwa wywodzi się od brodu, którym przeprawiano się przez Drin, a historia miasta sięga XII w. Jednym z ciekawszych miejsc jest wysepka z zachowanymi fragmentami twierdzy Shurdhah (Kalaja e Shurdhahut) z IV w. Samo miejsce związane jest z plemieniem Dardanów, a później rodem Dukagjini. Obecnie organizowane są wycieczki na wyspę i można ją swobodnie zwiedzać.
JEZIORO FIERZA
Z Komanem związane jest także Jezioro Fierza (Fierzë), które mijamy jadąc koło Kukes. Ma 7 tys. ha powierzchni, a jego maksymalna głębokość to 128 m. Zapora elektrowni służy przede wszystkim do regulowania poziomu wody dla dwóch innych elektrowni zbudowanych na Drinie: Koman oraz Vau i Dejës.
Jezioro ma swoją tajemnicę, gdyż pod jego powierzchnią spoczywa stare Kukes, zalane w latach siedemdziesiątych, w trakcie tworzenia zapory. Jeśli zdecydujemy się odwiedzić miasto, może nie znajdziemy tam pięknej starówki, ale widok na jezioro i rzekę z centrum jest naprawdę spektakularny.
JEZIORA SHKOPET I ULZA
Jezioro Shkopet robi ostatnio karierę na Instagramie, gdyż każdy chce mieć zdjęcia na znajdującym się na nim moście. Tu zaczyna się już region Mat – jeden z wciąż nie do końca odkrytych wśród turystów. Najpierw powstała Ulza (lata 50.) jest ona aktualnie częścią Parku Przyrodniczego (Parku Natyror Rajonal Liqeni i Ulzës), który ma powierzchnię ponad 4,2 tys. km2. Na jego terenie znajduje się również malownicze Jezioro Shkopet (Liqeni i Shkopetit), (11 km długości i 240 m szerokości). Droga jest asfaltowa i dobrej jakości. Można spokojnie odbić od trasy A1 i zjeść obiad nad jeziorem.
JEZIORO BOVILLA
To sztuczne jezioro jest częścią Parku Narodowego Dajti i położone jest w okolicach Tirany. Powierzchnia jeziora wynosi 4,6 km, a głębokość – od 18 do 53 metrów. Ze wszystkich jest “najmłodsze”, gdyż powstało w wyniku budowy tamy na rzece Tërkuzë w latach 90. Usytuowane jest pomiędzy górą Gomtiti (Maja e Gomtitit) (1268 m n.p.m.), a górami Bjeshi (Mali i Bjeshit) (1239 m n.p.m.), czyli stanowi świetny teren do górskich wędrówek.
Kąpiel w jeziorze jest niestety zabroniona. Nad zbiornik można dostać się drogą od strony Kamzy. Część trasy jest pozbawiona asfaltu!
INNE JEZIORA W ALBANII
Nie sposób wymienić wszystkich, np. położonego na trasie do Gjirokastry jeziora Viroi, czy tego, które widzimy w drodze do kanionu Holta – jeziora Banja, na brzegu którego można zjeść doskonały obiad.
