Rzadko wrzucam takie mocno prywatne wstawki, ale mój ostatni wypad zasługuje na bardziej klasyczną podróżniczą relację.

Region Mokra (Mokrra/Mokër) to ok 50 wsi położonych ponad 1000 m.n.p.m, z których już kilkanaście zupełnie wymarło. Brzmi przerażająco, ale niestety trzeba powiedzieć sobie szczerze, że ta historia będzie nie tylko o pięknych widokach.

Za Librazhdem, w gminie Qukes  należy odbić w lewo. W pierwszej chwili człowiek czuje się podbudowany, gdyż powstaje w tamtym rejonie dobra droga, którą miejscowi nazywają autostradą. Przyzwyczaiłam się już, że często tak nazywane są wszystkie porządne, nowe drogi. Zapewne nie jeden Niemiec umarłby ze śmiechu słysząc słowo „autostrada” w tym kontekście, ale zostawmy to na boku, bo każdy kawałek świeżego asfaltu w Albanii cieszy.

Przy zjeździe wzdłuż rzeki Shkubin stoi rząd straganów. Cyganki przy stertach ciuchów wykrzykują swoje oferty. Na ubitym ciężkim sprzętem placu, który będzie w przyszłości skrzyżowaniem, wśród płytkich kałuż handel również kwitnie. Pachnie dym z mobilnej budy z qoftami, a przed równie mobilną knajpą ustawiono kilka plastikowych stolików i krzesełek. Mężczyźni siedzą przy piwie i obserwują przejeżdżające auta. Zaschnięta piana tworzy na kuflach górskie pejzaże. Co jakiś czas któryś wstaje i idzie do klienta przy swoim straganie.

Później droga robi się bardziej rzeczywista. Wiejska, ubita, wijąca się wśród wzgórz. Czasami pojawia się asfalt. Via Egnatia to nie tylko Durres i Elbasan, złote bramy i zamek Petrela. Przez wzgórza przed nami przechodziły szlaki handlowe, a Ilirowie zakładali pierwsze miasta. Pozostały po nich jedynie legendy.

Albański, wiejski pejzaż

O tej porze roku doliny, w których położone są wioski spowija mgła dymu, który unosi się z kominów. Każdy ma w domu piec – kozę. Prosty system ogrzewania, który daje ciepło tylko tym siedzącymi najbliżej. Popołudniu na wiejskich drogach pełno dzieciaków z kolorowymi plecakami. Wracają ze szkoły. Grupkami czekają na busiki, które rozwiozą je po wsiach. Co będą robić po lekcjach? Bawić się na dworze.

Siedząc przed domem, na betonowych schodach, słyszałam ich krzyki w oddali. Poza tym szczekanie psów, krowy, owce…

-Latem tu jest pięknie! Zimą… – sąsiadka szukając słów robi minę oznaczającą w każdym języku, że jest ciężko.

-Ja wiem jak jest. Jestem ze wsi. – daję sygnał, że niczego nie muszę sobie wyobrażać.

-Też tam macie krowy? Kury?

-Też.

Pod sam dom nie dało się podjechać autem. Droga jest rozorana, bo trwają prace nad wodociągiem. Wyciągam nogę z błota i analizuję kolejny krok. Rzucam ogryzek w kałużę. Taki smak jabłek pamiętam z dzieciństwa. Taką drogę też. Za nami idzie Kurti – przedstawiciel najstarszego pokolenia na wsi. Przystajemy przy opuszczonym niskim bloku. W niektórych oknach wiszą jeszcze firanki.

Historia Bishnicy jaką widzimy zaczyna się w 1950 r. kiedy stworzono tu tartak i zebrano ludzi z okolicy.

-Tu były magazyny żywnościowe. Tu był sklep – duży sklep i piekarnia na dole. Tam magazyn na drewno. A tu było i kino, sala gdzie grali wszyscy w domino, klub. Dwa kluby były… – tłumaczy nam gospodarz Sami

Pokazuje zdewastowane budynki, w któych nie ma już nic. Nawet wspomnień świetności. Wzdłuż drogi w centrum wioski są trzy bloki, które dosłownie się rozsypują. Na oko czterdziestoletnia kobieta pozdrawia nas z okna. Krótka wymiana grzeczności obserwowana przez nastoletnią dziewczynę, która męczy się z zamkiem przy komórce pod blokiem.

-A tam był hotel… – kontynuuje

-Hotel… – powtarzam głucho, bo wszystko jest zupełnie nierealne. Zatrzymuję się nad swoją myślą o bezsensowności hotelu i nagle przypominam sobie, że jestem w pięknym miejscu. Miejscu, gdzie powinno być kilka pól namiotowych, pensjonatów i hotel. Mieszkańcy Theth czy Valbony wykorzystali swoją sławę i teraz tłumy turystów pukają do ich drzwi. W regionie Mokra przejeżdżając przez wsie widzimy piękną, tradycyjną zabudowę. Kamienne domy są położone amfiteatralnie na zboczach wzgórz. Są też formacje skalne, jaskinie. Znajdziemy również monaster shen Marena z freskami Konstantina Shpataraku. Antyczne pozostałości jak starożytne miasto Pelion.

Gościnność, która onieśmiela

Albańczycy w oczach turystów uchodzą za gościnnych i otwartych. To prawda, ale to co można zastać w niektórych regionach, a zwłaszcza na wsi sprawia, że czujemy się wręcz zawstydzeni.

Kurti, o którym wspomniałam, o lasce pokonał błotnisty odcinek drogi żeby pokazać szacunek dla gości. Za pazuchą miał ser. Słony, biały, taki który skrzypi w trakcie krojenia. Sąsiadka przyniosła kukurydziany chleb. Znalazła sie raki z dzikich śliwek, kiszone pomidory, frytki z prawdziwych ziemniaków, a nie jakieś karbowane cuda. Na moim talerzu wylądował pokaźny kawałek cielęciny i… móżdżek. Bo to przecież najlepszy kawałek, więc idealny dla gościa.

Zaczął się rytuał. Najpierw pijemy za mnie, moją rodzinę, zdrowie, szacunek… Schemat się powtarza przy każdej kolejnej osobie przy stole. Toasty nie są rozbudowane, ale mają swoje konkretne formułki, tak żeby uhonorować każdego obecnego. Dowiaduję się, że po dwóch szklankach raki i kawie rano jest  najlepsze ciśnienie. Słyszę historie jak osiemdziesięcioczterolatek Kurti w młodości porwał swoją żonę i został aresztowany. Mógł wypić 3 litry raki. Mógł zapewne góry przenosić. Teraz góry oddzielają ich od świata. A moglyby być ich z nim łącznikiem.

Region jest piękny. Idealny pod trekking czy rowerowe wycieczki. Myślę, że każdy kto podróżuje z namiotem i chce dotknąć Albanii z innej strony może się wybrać w te rejony. Polecam mocno, ale nie wszystkim, bo nie znajdziecie tam hoteli czy restauracji! Nawet sklep spożywczy będzie ledwo zaopatrzony. Knajpa to gołe betonowe ściany dawnego komunistycznego klubu i proste „menu”. Kawa po turecku zaparzona w tygielku, do tego raki. Może być też piwo lub niewielki wybór napoi. Jeśli jest potrzeba ktoś wystawi na zewnątrz grill, ktoś przyniesie mięso lub pstrąga, przekąski.

PRAKTYCZNIE:

• droga jest OK mimo, że pozbawiona asfaltu to ubita i przystosowana nie tylko pod 4×4
• namiot lub gościnny kąt u gospodarza – zaproponujcie przynajmniej kilka euro zapłaty, bo tam nie ma cennika i ktoś może chcieć być gościnny. Podobnie z jedzeniem, poczętunkiem.
• jeśli potrzebujecie pomocy to skontaktujcie się ze mną lub  na facebooku ze stroną promującą region BISHNICA.  To nie jest biuro podróży!