Berat, jako “miasto tysiąca okien”* zostało opisane przez wielu blogerów i podróżników. Jednak, jako miasto tysiąca ikon przez niewielu. Może wynika to z faktu, że Muzeum  Onufriego znajduje się w głębi twierdzy. Przy jednej z wąskich uliczek, za pokaźną, ale może trochę niepozorną bramą.

To miejsce jest jednym z najciekawszych i najpiękniejszych w całej Albanii. Każda znajdująca się tam ikona powinna być argumentem przemawiającym za tym żeby tam zajrzeć. Po Beracie oprowadzam na jednej z wycieczek fakultatywnych, które organizuję z Durres!

“Białe miasto” – jego historia sięga najprawdopodobniej nawet epoki brązu i żelaza oraz związana jest z związany z działalnością iliryjskiego plemienia Desaretów. Słynie z charakterystycznej i świetnie zachowanej tureckiej zabudowy oraz górującej nad miastem rozległej twierdzy. Jest to również obok Korczy, jedno z centrów prawosławnej sztuki sakralnej. Muzeum  Onufriego powinien odwiedzić każdy, kto próbuje poukładać sobie w głowie albańską kulturową układankę oraz wszyscy miłośnicy miejsc pięknych. Warto również dodać, że miasto razem z Gjirokastrą znajduje się na liście UNESCO!

Zwiedzanie muzeum można zacząć od Katedry Zaśnięcia Najświętszej Marii Panny, której znaczna część została zaadaptowana żeby służyć ekspozycji ikon oraz przedmiotów liturgicznych. Jednak najpierw warto zobaczyć wnętrze samej świątyni, która została pozbawiona swoich “sakralnych właściwości” i dzięki temu możemy odwiedzić najbardziej tajemnicze miejsce czyli “Królestwo Niebieskie”. Znajduje się za ikonostasem, który mnie za każdym razem zachwyca. Opisywanie poszczególnych części tego złożonego dzieła, jego symboliki jest dla mnie wyzwaniem.

Kościół ma formę trzynawowej bazyliki z sklepieniem łukowym i kopułami. Nawy podzielone są rzędami kolumn, a środkowa część jest wyższa. Niestety freski zostały pokryte wapnem w 1967 r. w ramach komunistycznej walki z religią i jedynie ich niewielka część została zrekonstruowana.

Ikonostas został wprowadzony do Kościołów Chrześcijańskich po Siódmym Synodzie w okolicach VIII wieku. Synod przywrócił ikony w Kościele i niezbędne stało się miejsce, gdzie można je umieścić. Ten znajdujący się w monastyrze jest jednym z szczytowych osiągnięć mistrzów rzeźbiarstwa. Wykonany z drewna orzechowego i pozłacany jest wykwintną oprawą dla ikon.

Najważniejsze w ikonostasie są Ikony Namiestne – największe i ułożone według określonego schematu. Cztery ikony umieszczone po obu stronach tzw. wrót carskich w każdym kościele prawosławnym będą miały ten sam porządek. Po prawej stronie znajdują się ikony Jezusa Chrystusa Pantokratora (Wszechmocnego) i Jana Chrzciciela, natomiast po lewej stronie znajdują się ikony: Matki Boskiej oraz Zaśnięcia Najświętszej Marii Panny czyli ikony, która przedstawia pod jakim wezwaniem jest Katedra.

Za najciekawszą uznaje się ikonę Matki Boskiej z Dzieciątkiem, które artysta umieścił nie tradycyjnie po lewej, ale po prawej stronie. Ta oraz ikona Jezusa Chrystusa Pantokratora są autorstwa samego mistrza Onufriego. Właśnie ta postać jest kolejnym argumentem żeby odwiedzić muzeum w Beracie. Był to żyjący w XVI wieku pisarz ikon. Pochodził ze środkowej Albanii i jego prace można odnaleźć rozsiane również w Macedonii czy Grecji. W swojej twórczości był nowatorski i odchodził od tradycji bizantyjskiej. Historycy sztuki twierdzą, że jego prace miały w sobie więcej dynamiki i “światła”.

Co ciekawe Onufri nie jest tylko lokalnie znanym artystą, którym “jarają się” tylko tacy zapaleńcy jak ja. Kolor, który sobie najbardziej upodobał i który stworzył został nazwany “czerwienią Onufriego”. Nazwa ta funkcjonuje w artystycznym świecie i pierwsi użyli jej Francuzi. Interesujące jest również to, że po dziś dzień badacze głowią się jak artysta tworzył taki barwnik.

Więcej jego ikon możemy zobaczyć w pomieszczeniu, które łączy się z Katedrą. Ekspozycja muzealna to ok 200 eksponatów wybrane spośród 1500 obiektów należących do zbiorów, które pochodzą z albańskich kościołów i monastyrów. Niestety z powodu braku odpowiedniego miejsca pozostałe dzieła nie mogą być wystawione. Dwa lata temu otworzono dodatkową salę na piętrze, więc można podziwiać nowe skarby.

Wróćmy na chwilę do wnętrza Katedry i przekroczmy granicę czyli odwiedźmy znajdujące się za ikonostasem Prezbiterium. Jest to miejsce, do którego nie ma dostępu nikt poza kapłanem. Surowo wstęp wzbroniony jest zwłaszcza kobietom. Jednak w Beracie możemy swobodnie zobaczyć to zakazane miejsce.

Akurat tam były ukryte tzw. Purpurowe Kodeksy – coś co stanowi unikat na skalę światową. Aktualnie znajdujące się w Tiranie zapisy Nowego Testamentu pochodzą z VI oraz z IX wieku. Nazwa pochodzi od nasączonych czerwonym barwnikiem stron. Codex Beratinus oraz Codex Beratinus II znajdują się w wąskiej grupie “siedmiu purpurowych kodeksów” Pozostałe pięć jest w Anglii, Włoszech, Grecji oraz Francji.

Wstęp nie kosztuje dużo, raptem 300 leków (100 wejście do twierdzy, 200 wejście do muzeum) i jeśli jesteśmy w Beracie, moim zdaniem, należy odwiedzić mistrza Onufriego.

Muzeum poza sezonem jest otwarte codziennie oprócz poniedziałku 9:00-16:00, natomiast w sezonie również w poniedziałki 9:00-19:30.

Chodzi mi bardziej o zachętę i pokazanie Beratu nie tylko z perspektywy urokliwych uliczek dzielnic Kalaja (dzielnica w obrębie twierdzy) czy Mangalem (dzielnica poniżej twierdzy) lub tysiąca okien Goricy (dzielnica po drugiej stronie rzeki Osum).

Na terenie twierdzy znajduje się również kilka cerkiewek, które niestety nie zawsze są otwarte dla turystów. Jednak warto zapytać o nie w kasie biletowej. Są to cerkwie: św. Teodora, Mądrości Bożej, św. Mikołaja, NMP z Blacherne, św. Konstantyna i św. Heleny, św. Trójcy, św. Jerzego, św. Dymitra, św. Ewangelisty.

Po zwiedzaniu warto skosztować lokalnej kuchni, która jest przede wszystkim mięsna. W tradycyjnych niewielkich lokalach można zjeść jajecznicę z móżdżkiem czy grilowane podroby jagnięce. Warte spróbowania są wszelkiego rodzaju tave czyli charakterystycznych zapiekanek Godne polecenia są: Antigonea, Muzaka oraz Wildor!  Pamiętajmy też, że Berat słynie z bardzo dobrych win! Najsłynniejsza jest winiarnia Cobo!

Na koniec chwila autopromocji 🙂 Jeśli zawędrujecie do Muzeum Onufriego warto poprosić przy kupnie biletu o wydrukowany mini-przewodnik, którym można posiłkować się w trakcie zwiedzania. Proszę ciepło o mnie pomyśleć jeśli otrzymają Państwo polską wersję… jestem jej tłumaczką 🙂

 

Jeśli macie trochę więcej czasu koniecznie odwiedzcie też znajdujące się niedaleko Beratu Kaniony rzeki Osum! W Beracie można również znaleźć firmy organizujące w regionie Skrapar raftingi!

*jego albańska nazwa brzmi qyteti i një mbi një dritareve czyli w wolnym tłumaczeniu miasto okien nad oknami. Bardzo często Albańczycy poprawiają Polaków (i nie tylko, bo znana nam nazwa występuje też w innych językach), ale nie przejmujmy się 🙂 Mimo, że te tysiąc (i jedno) okien jest wynikową źle zrozumianej oryginalnej nazwy (një mbi brzmi trochę podobnie jak një mijë czyli tysiąc) jest to nazwa, która za granicą się rozpowszechniła i funkcjonuje całkiem normalnie.